«Σχολικά βιβλία Ιστορίας και κριτική ανάλυση λόγου» – Σύγγραμμα της Κωνσταντίνας Παπακώστα

Η παρούσα έρευνα μελετά το Λόγο των σχολικών εγχειριδίων Νεότερης Ιστορίας της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (Στ’ Δημοτικού και Γ’ Γυμνασίου) που χρησιμοποιήθηκαν από το 1974 μέχρι και το 2000, και συγκεκριμένα τις δια-Λογικές αναπαραστάσεις του γειτονικού Αλβανικού λαού. Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε είναι η Κριτική Ανάλυση Λόγου, όπως ορίστηκε και διαμορφώθηκε κυρίως από τους Fairclough, Wodak και Jaeger, καθώς κρίθηκε ως πλέον κατάλληλη όχι μόνο για να προσεγγίσει το περιεχόμενο των βιβλίων, αλλά και για να διερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους ο Λόγος των σχολικών εγχειριδίων εξελίσσεται και αντικατοπτρίζει τις πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές συνθήκες κάτω από τις οποίες διαμορφώθηκε, αλλά και στη συνέχεια αποκτά ο ίδιος μορφοποιητική δύναμη ως προς την κοινωνική πραγματικότητα μέσα στην οποία υποστασιοποιείται. Η έρευνα έδωσε μια σειρά από ενδιαφέροντα ευρήματα, όπως ότι τα σχολικά βιβλία της Στ’ Δημοτικού παραμένουν σε χρήση από τη δεκαετία του 1950 μέχρι και το 1989· ότι οι στερεοτυπικές αναπαραστάσεις των Αλβανών διατηρούνται από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1980· ότι μια σειρά από αποσιωπήσεις και παρερμηνείες έχουν ως αποτέλεσμα τη συνολική άγνοια για το γειτονικό λαό, αλλά και την κατασκευή της εικόνας της ομοιογένειας του ελληνικού λαού· ότι τα νεότερα βιβλία, αν και υιοθετούν πιο σύγχρονες επιστημονικές και παιδαγωγικές προσεγγίσεις, αποσιωπούν καθολικά την ύπαρξη των γειτόνων· τέλος, ότι ο συνδυασμός των στερεοτυπικών αναπαραστάσεων, των παρερμηνειών και των αποσιωπήσεων έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία φοβικού συνδρόμου έναντι των «Άλλων» για τους σύγχρονους Έλληνες. Τα ευρήματα της έρευνας εντάσσονται στη γενικότερη συζήτηση για την κατασκευή του εθνικού εαυτού στα πλαίσια του εθνικού κράτους διά της σχολικής ιστοριογραφικής παράδοσης. Επίσης, τονίζεται ο ρόλος της σχολικής Ιστορίας στην αναπαραγωγή μιας παγιωμένης εθνικής εικόνας, ομοιογενοποιημένης, χωρίς εσωτερικές ανισότητες και διαφοροποιήσεις, διά της εχθρικής αντιδιαστολής με τις γειτονικές ετερότητες.