Τίτλος: «Ιστορικός Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου του 1893, Κοιλιωμένο, Ζάκυνθος»
49 φωτογραφίες
Συγγραφέας: Πάνος Χαρ. Μανιατόπουλος
Είδος: Λεύκωμα
Ψηφιακή έκδοση
Άδεια διανομής: Ελεύθερη διάθεση
Σελίδες: 51
Έτος έκδοσης: 2020
✔ Κατεβάστε το e-book:
✔ Περιγραφή:
Ο θεμέλιος λίθος του καμπαναριού του Κοιλιωμένου τοποθετήθηκε στις 26 Απριλίου 1893 -ημερομηνία που αναγράφεται σε σκαλοπάτι της εξωτερικής σκάλας του – από τον Κοιλιωμενιάτη λαϊκό κτίστη μαστρο-Αναστάση Μαρούδα ή Κόντο, και ξεχωρίζει από τα άλλα καμπαναριά στα εξής σημεία:
1. Έχει κτισθεί σχετικά μακριά από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου κι όχι δίπλα στο ναό με τον οποίο αποτελεί βέβαια μια ενότητα.
2. Το σχήμα της βάσης του δεν καταλήγει σε κόλουρη πυραμίδα όπως συμβαίνει στα άλλα πυργοειδή καμπαναριά αλλά θυμίζει πιο πολύ σχήμα κύβου κι έτσι ο όγκος του καμπαναριού καθώς υψώνεται είναι ενιαίος, μονοκόμματος, γεγονός που το κάνει να δείχνει βαρύ. Η επιλογή μη πυραμοειδούς βάσεως η οποία προσφέρει μεγάλη αντοχή στους σεισμούς, στο καμπαναριό του Κοιλιωμένου εξισορροπείται από την εσωτερική ελικοειδή σκάλα του, η οποία δένει όλο το κτήριο προσφέροντας του έτσι μεγάλη αντισεισμικότητα.
3. Η εσωτερική του σκάλα έχει το σχήμα έλικας, που καθώς ανεβαίνει προς τα πάνω θυμίζει συνεχόμενους κύκλους. Αντίθετα στα άλλα καμπαναριά οι εσωτερικές σκάλες τους αποτελούνται από τις γνωστές ευθύγραμμες σειρές σκαλοπατιών, οι οποίες αλλάζουν κατεύθυνση κάθε τόσο μέχρι να φτάσουν στο τμήμα με τις καμπάνες. Στο καμπαναριό όμως του Κοιλιωμένου τα σκαλοπάτια έχουν σχήμα σφήνας που καθώς κτίζονται στερεώνονται στην εσωτερική κυλινδρική επιφάνεια του τοίχου και δένουν μεταξύ τους σχηματίζοντας, χάρις σε ειδική διαμόρφωση, κεντρικό κυκλικό υποστύλωμα του οικοδομήματος. Όπως έχει σημειώσει ο Ζακυνθινός αρχιτέκτονας, καθηγητής στο ΕΜΠ Διονύσης Ζήβας στο βιβλίο του « Αρχιτεκτονική της Ζακύνθου» η κατασκευή αυτή δεν είναι μόνο τεχνικά αξιόλογη αλλά ασφαλώς έχει παίξει ρόλο και στην αντοχή του κωδωνοστασίου κατά των σεισμών.
4. Στον κύριο κορμό του δημιουργούνται μεγάλοι φεγγίτες προφανώς για τον καλύτερο φωτισμό της εσωτερικής σκάλας σε αντίθεση με τους μικρούς φεγγίτες που συναντώνται σε άλλα καμπαναριά των Επτανήσων ή και την απουσία φεγγιτών σε κάποια άλλα.
5. Όσον αφορά τη διακόσμηση του καμπαναριού, αυτή υπάρχει στο προτελευταίο και στο τελευταίο τμήμα του κι είναι αξιοπρόσεκτη και περίτεχνη.
α. Οι καμπάνες του καμπαναριού τοποθετούνται ψηλά στο τρίτο και προτελευταίο τμήμα του και περικλείονται από τέσσερα διάτρητα τοιχώματα. Κάθε τοίχωμα αποτελείται από δυο τοξωτά ανοίγματα που επιτρέπουν να διαχέονται παντού στον αέρα οι κωδωνοκρουσίες! Η διακόσμηση των τοιχωμάτων εξωτερικά γίνεται με κιονόκρανα, έλικες και ψευδοπεσσούς σύμφωνα με τον κανόνα της υπερεπιθέσεως των ρυθμών, που ακολουθούσε ο νεοκλασσικισμός που επικρατούσε τότε ως ρεύμα στην Ελλάδα. Με άλλα λόγια ένας λαϊκός μάστορας επιλέγει στοιχεία από την αρχαιοελληνική παράδοση για να διακοσμήσει το καμπαναριό που κτίζει στο χωριό του! Βέβαια παραπλεύρως του καμπαναριού την ίδια εποχή είχε κτισθεί και το Δημοτικό σχολείο του Δήμου Ναφθίων το οποίο έφερε πολλά νεοκλασσσικά στοιχεία και το οποίο σήμερα διασώζεται μόνο σε φωτογραφία από το άλμπουμ του δούκα της Αυστρίας Λουδοβίκου Σαλβατόρ «Η Ζάκυνθος 1900-1902» που επισκέφθηκε το νησί στις αρχές του 20ου αιώνα.( φωτό πιο κάτω)
β. Η διακόσμηση της στέψης του.Το καμπαναριό τελειώνει σε ένα πολυγωνικό κτίσμα, που αφήνει κυκλικό διάδρομο γύρω-γύρω. Η κάθε πλευρά του πολύγωνου διακοσμείται με ένα ανάγλυφο- σύμβολο, εκτός της πλευράς που υπάρχει πόρτα που βγάζει στο διάδρομο.
Πολλά από τα σύμβολα απαντώνται στις μυθολογίες αρχαίων λαών, σε θρησκείες, σε κλειστές συντεχνίες και στη μασονία γι αυτό η ερμηνεία τους και η τοποθέτηση τους πάνω σε χριστιανικά κτίσματα συνεχίζουν να προκαλούν σήμερα τον κάθε ενδιαφερόμενο. Τα ανάγλυφα που διακρίνονται είναι τα εξής:
1. Ο πανεπόπτης οφθαλμός ή το μάτι του Θεού κατ’ άλλους.
2. Ενας μεγάλος σταυρός που ακουμπά πάνω σε μια άγκυρα
3. Ενας μικρότερος σταυρός επαναλαμβάνεται στη διαμετρικά αντίθετη πλευρά του οκταγώνου
4. Ο όφις που δαγκώνει την ουρά του δηλαδή ο ουροβόρις όφις των αρχαίων που σχηματίζει κύκλο που δεν έχει αρχή και τέλος, όπως το άπειρο και η αιωνιότητα (σε αντίθεση με την ευθεία ή τεθλασμένη γραμμή του έρποντα όφι.)
5. Η νεκροκεφαλή και από κάτω δυο οστά που διασταυρώνονται σε σχήμα Χ συμβολίζοντας ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι μπροστά στο θάνατο .
6. Η σφαίρα, συμβολο της γης ή του συμπαντος
7. Το χέρι που ευλογεί.Το τμήμα της στέψης στα άλλα πυργοειδή καμπαναριά καταλήγει σε οξυκόρυφη πυραμίδα ή σε τρούλο ενώ στο καμπαναριό του Κοιλιωμένου δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο, δίνοντας την εντύπωση του ογκώδους μνημείου και της μη ολοκλήρωσης του. Σύμφωνα όμως με έναν άλλο μεγάλο λαϊκό κτίστη του χωριού τον Διονύση Κορφιάτη ή Κουρέμπα οι πέτρινες γλάστρες με τα μεταλλικά άνθη (τα φιόρα) που έχουν τοποθετηθεί πάνω στο τοιχίο, που κλείνει περιμετρικά το τμήμα της στέψης, αποτελούν την τελευταία πινελιά στη διακόσμηση, γεγονός που δείχνει ότι έτσι ολοκληρώθηκε το καμπαναριό.
Τελικά ο μαστρο- Αναστάσης κατάφερε να δώσει ένα πρωτότυπο έργο που ξεχωρίζει για την πρωτοτυπία της σκάλας του που συντελεί στην αντισεισμικότητα του κτηρίου, για την διαφοροποίηση της βάσης και της στέψης του και τέλος για την τολμηρή του διακόσμηση συνδυάζοντας νεοκλασσικά στοιχεία και μυστικιστικά σύμβολα στο ίδιο οικοδόμημα!
Αξίζει να αναφερθεί ότι στα Επτάνησα, στα πυργοειδή καμπαναριά οι κωδωνοκρουσίες ηχούν σε τετραφωνία, γεγονός που αποδεικνύει και την έμφυτη αγάπη των κατοίκων τους για τη μουσική τη μελωδία και την αρμονία. Στην τετραφωνία οι καμπάνες ηχούν στους ήχους: πρίμο, σεκόντο, μπάσο, σουλτάνα, έτσι ώστε ο συνδυασμός των διαφορετικών ήχων και ρυθμών (γρήγοροι ή αργοί), να παράγει ποικιλία μελωδιών χαρμόσυνων αλλά και πένθιμων!
Ο παρακείμενος ναός του Αγίου Νικολάου σε ρυθμό μονόκλιτης βασιλικής με τα εντυπωσιακά υπέρθυρα κτίσθηκε το 1910. Στο μεγάλο σεισμό του 1953 υπέστη σημαντικές ζημιές γι αυτό κρίθηκε απαραίτητη η αναστύλωση του, η οποία άρχισε το 1964 και τελείωσε το 1970. Οι πρωτομάστορες της αναστήλωσης Διονύσιος Μαρούδας ή Παχούμης και Διονύσιος Κορφιάτης ή Κουρέμπας, λαϊκοί κτίστες του χωριού, αφού αρίθμησαν πρώτα κάθε πέτρα των εξωτερικών τοίχων του ναού, έπειτα τον κατεδάφισαν και στη συνέχεια τον ξανάχτισαν όπως ακριβώς ήταν προηγουμένως!!
[ Πηγή: http://neaanagnosi.blogspot.com ]
