✩ ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: Δημιουργήστε βήμα – βήμα το δικό σας e-book

Εικόνα: Wesley-Fryer υπό άδεια Creative Commons (CC-BY 2.0)

 

Τα επαγγελματικά ηλεκτρονικά βιβλία (e-books) δημιουργούνται από γραφίστες με χρήση ειδικού λογισμικού. Μπορείτε όμως και μόνοι σας να δημιουργήσετε ένα ερασιτεχνικό e-book, χρησιμο- ποιώντας προγράμματα και εφαρμογές που έχετε ήδη στον υπολογιστή σας ή διατίθενται ελεύθερα στο διαδίκτυο.

✔ Ας δούμε τη διαδικασία έκδοσης ενός ψηφιακού βιβλίου σε 9 βήματα.

(Όλα τα προγράμματα και οι ιστότοποι που προτείνονται παρακάτω είναι ανοικτού κώδικα ή ελεύθερης χρήσης, χωρίς κόστος)

 

 1. Μορφοποίηση κειμένου:

Ο απλούστερος τρόπος για να ξεκινήσετε να δουλεύετε το ψηφιακό βιβλίο σας είναι με χρήση όποιου Κειμενογράφου έχετε ήδη στον υπολογιστή σας (μπορείτε να κατεβάσετε τους κειμενογράφους ανοικτού κώδικα LibreOffice  και OpenOffice που διανέμονται ελεύθερα).

Με χρήση των επιλογών του κειμενογράφου, προτείνουμε να διαμορφώσετε τα ακόλουθα:

Επιμέλεια / Ορθογραφικός & γραμματικός έλεγχος: Το κείμενό σας οφείλει να είναι άρτιο όσον αφορά τη γλώσσα και γι’ αυτό μπορείτε να ζητήσετε τη βοήθεια φιλολόγου για την επιμέλεια. Το πρόγραμμα κειμενογράφου διαθέτει ενσωματωμένο εργαλείο διόρθωσης ορθογραφικών & γραμματικών λαθών. (Λάθη που επίσης συναντιούνται συχνά σε κείμενα και πρέπει να διορθωθούν είναι: Δύο ή περισσότερα κενά διαστήματα μεταξύ των λέξεων – το ορθό είναι ένα κενό. Το κόμμα και η τελεία τοποθετούνται με κενό μετά τη λέξη – το ορθό είναι το κόμμα και η τελεία να είναι κολλημένα στην προηγούμενη λέξη και ακολουθεί ένα κενό μέχρι την επόμενη λέξη.)

Γραμματοσειρά: Επειδή το βιβλίο πρόκειται να διαβαστεί από διαφορετικές συσκευές (υπολογιστές, tablets, smart phones, e-readers) χρήσιμο θα ήταν να επιλέξετε μια ευανάγνωστη γραμματοσειρά σε σχετικά μεγάλο μέγεθος (π.χ. 12-14). Η επιλογή της γραμματοσειράς είναι θέμα της συνολικής αισθητικής του βιβλίου. Πέρα από τις γραμματοσειρές που είναι ήδη ενσωματωμένες στον κειμενογράφο, μπορείτε να βρείτε στο διαδίκτυο όμορφες γραμματοσειρές που διανέμονται ελεύθερα (δείτε για παράδειγμα εδώ ιστορικές ελληνικές γραμματοσειρές υπό ανοικτή άδεια Open Font).

Στοίχιση: Στα πεζά κείμενα για λόγους αισθητικούς και λειτουργικούς προτείνεται η πλήρης στοίχιση των σελίδων (το κείμενο καταλαμβάνει όλο τον διαθέσιμο χώρο και στοιχίζεται και αριστερά και δεξιά στην κάθε σελίδα). Οι επικεφαλίδες των κεφαλαίων, μπορούν να στοιχίζονται είτε στο κέντρο, είτε αριστερά. Επίσης, σε κάθε παράγραφο καλό θα ήταν να υπάρχει κενό εσοχής στην πρώτη γραμμή, που ρυθμίζεται εύκολα μετακινώντας τον επάνω στηλοθέτη.

Διάστιχο: Η απόσταση μεταξύ των γραμμών του κειμένου καθορίζει το πόσο ευανάγνωστο θα είναι το κείμενο, γι’ αυτό προτείνεται διάστιχο 1,5 γραμμής ώστε να δημιουργείται λίγο μεγαλύτερο κενό. Χρήσιμο θα ήταν επίσης να υπάρχει και μεγαλύτερο κενό ανάμεσα στις παραγράφους.

Αρχίγραμμα: Το πρώτο γράμμα του κάθε κεφαλαίου συνηθίζεται για λόγους αισθητικούς να είναι μεγαλύτερο (σε ύψος 3 ή 4 γραμμών) και όλα τα γράμματα της πρώτης γραμμής να είναι μικρά κεφαλαία. Οι κειμενογράφοι διαθέτουν αυτές τις δυνατότητες αυτόματης διαμόρφωσης.

Αρίθμηση σελίδων: Η θέση της αρίθμησης μέσα στη σελίδα είναι επίσης στοιχείο αισθητικής. Οι πιο συνηθισμένες θέσεις είναι δεξιά ή κέντρο στο κάτω μέρος της σελίδας. Μπορεί επίσης ο αριθμός να τοποθετηθεί στο επάνω μέρος ή και στο δεξιό περιθώριο της σελίδας. Καλό θα ήταν η αρίθμηση να ξεκινάει να εμφανίζεται από την δεύτερη σελίδα και όχι στο εξώφυλλο.

Κεφαλίδα / υποσέλιδο: Στην κεφαλίδα ή στο υποσέλιδο αναγράφεται συνήθως ο τίτλος του βιβλίου και το όνομα του συγγραφέα. Υπάρχει η δυνατότητα -και προτείνεται- στις αριστερές σελίδες να εμφανίζεται με μικρά κεφαλαία ο τίτλος του βιβλίου και στις δεξιές να εμφανίζεται το όνομα του συγγραφέα. Εάν εξυπηρετεί, μπορεί να εμφανίζεται εναλλακτικά και το όνομα του κάθε κεφαλαίου.

 

2. Εξώφυλλο:

Το εξώφυλλο είναι ένα από τα πλέον σημαντικά στοιχεία της αισθητικής εικόνας του βιβλίου. Η διαμόρφωσή του μπορεί να γίνει στον κειμενογράφο με χρήση της επιθυμητής εικόνας και της διαμόρφωσης μέσω της επιλογής Πλαίσιο κειμένου.

Εναλλακτικά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε online εφαρμογές διαμόρφωσης εξωφύλλου (Δοκιμάστε για παράδειγμα τις ακόλουθες: Adobe Spark // Postermywall.com // Canva.com // Adazing.com // Lucidpress.com )

Ένα σημαντικό ζήτημα είναι η εικόνα που θα επιλέξετε να μην παραβιάζει δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Για τον σκοπό αυτόν σας προτείνουμε ισχυρά να επιλέξετε μια εικόνα που ο δημιουργός της επιτρέπει την μη εμπορική χρήση της μέσα από την κατάλληλη άδεια (συνήθως άδεια Creative Commons ή Public domain). Ακόμα κι αν δεν επιβάλλεται από την άδεια χρήσης της εικόνας, καλό θα ήταν να αναφέρετε στο εσώφυλλο το όνομα του δημιουργού της εικόνας, καθώς και την πηγή.

Εδώ έχουμε συγκεντρώσει μια λίστα ιστοτόπων που διαθέτουν εικόνες & φωτογραφίες που μπορείτε ελεύθερα να χρησιμοποιήσετε για το εξώφυλλο ή την εικονογράφηση του βιβλίου σας. (Προσέξτε μόνο να εφαρμόσετε ακριβώς τους όρους της συγκεκριμένης άδειας για την εικόνα που θα επιλέξετε π.χ. εάν δίνεται δυνατότητα τροποποίησης της εικόνας)

 

3. Αίτηση χόρηγησης ISBN:

Το ISBN (International Standard Book Number) είναι ένας διεθνής μοναδικός αριθμός βιβλίου και αποτελείται από 13 ψηφία. Για την Ελλάδα η παραχώρηση ISBN γίνεται δωρεάν από την Εθνική Βιβλιοθήκη για την έκδοση ή την αυτοέκδοση βιβλίου (έντυπου ή ηλεκτρονικού).

Για την αίτηση χορήγησης ISBN θα πρέπει καταρχήν να κάνετε μια Εγγραφή ως Αυτοεκδότης στο Ελληνικό Κέντρο ISBN της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Κατόπιν ακολουθώντας τις οδηγίες θα μπορέσετε να κάνετε Αίτηση χορήγησης ISBN για το συγκεκριμένο ηλεκτρονικό βιβλίο (e-book) που επιθυμείτε.

Η Βεβαίωση παραχώρησης ISBN για το βιβλίο θα σας σταλεί έπειτα από λίγες μέρες από την Εθνική Βιβλιοθήκη σε αρχείο PDF μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

 

4. Επιλογή άδειας ελεύθερης διανομής Creative Commons:

Από τη στιγμή που έχετε επιλέξει να διαθέσετε ελεύθερα το ψηφιακό βιβλίο σας στο διαδίκτυο, επιθυμείτε να μοιραστείτε μέρος των δικαιωμάτων σας με το κοινό. Απαραίτητο είναι να αποφασίσετε και να καθορίσετε ρητά ποια ακριβώς δικαιώματα επί του έργου σας έχει ο αναγνώστης που κατεβάζει το βιβλίο σας από το διαδίκτυο.

Για τον σκοπό αυτόν θα πρέπει να επιλέξετε μία εκ των ακόλουθων 6 αδειών Creative Commons.

Πρακτικά, θα πρέπει να επιλέξετε εάν δίνετε το δικαίωμα σε οποιονδήποτε να τροποποιήσει το έργο σας και να δημιουργήσει ένα παράγωγο έργο // και εάν επιτρέπετε ή όχι την εμπορική χρήση του έργου σας. Σε κάθε περίπτωση, για την αναδιανομή/διαμοίραση του έργου σας, οποιοσδήποτε είναι υποχρεωμένος να αναφέρει εσάς ως δημιουργό του έργου.

ccbyΑναφορά Δημιουργού 4.0

ccbysaΑναφορά Δημιουργού – Παρόμοια Διανομή 4.0

ccbyncΑναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση 4.0

ccbyndΑναφορά Δημιουργού – Όχι Παράγωγα Έργα 4.0

ccbyncsaΑναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0

ccbyncndΑναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση–Όχι Παράγωγα Έργα 4.0


(Διαβάστε εδώ αναλυτικά για τις άδειες Creative Commons)

 

5. Σελίδα τίτλου & Εσώφυλλο:

Μεταξύ του εξωφύλλου και του περιεχομένου θα πρέπει να υπάρχει μία σελίδα τίτλου και μία σελίδα εσωφύλλου, όπως ακριβώς στα χάρτινα βιβλία. Στη σελίδα εσωφύλλου περιέχονται τα ακόλουθα στοιχεία:

– Ο τίτλος του βιβλίου (& ο υπότιτλος αν υπάρχει) και το όνομα του συγγραφέα.
– Το έτος έκδοσης.
– Το ISBN του βιβλίου.
– Αναλυτικά η άδεια Creative Commons με την οποία κυκλοφορεί ελεύθερα το συγκεκριμένο ψηφιακό βιβλίο (Χρήσιμο θα ήταν να προσθέσετε και το αντίστοιχο εικονίδιο της άδειας CC, καθώς και έναν σύνδεσμο προς την αντίστοιχη σελίδα που εξηγεί αναλυτικά τους όρος της άδειας, π.χ. εδώ: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.el)
– Οι συντελεστές του βιβλίου (π.χ. επιμελητής, γραφίστας, εικονογράφος, διορθωτής κ.λπ.)
– Τα ονόματα των δημιουργών που συνεισέφεραν ελεύθερα π.χ. την εικόνα εξωφύλλου ή τη μουσική υπό άδεια Creative Commons, όπως επίσης και αναφορά της αντίστοιχης πηγής.

Σε μια επόμενη σελίδα μπορεί να γραφεί ένα μότο (συνήθως ένα απόφθεγμα, ένας στίχος ή ένα απόσπασμα από άλλο βιβλίο) καθώς και ευχαριστίες ή αφιέρωση σε πρόσωπα.

Το βιογραφικό σας προτείνεται να είναι σύντομο, γραμμένο σε τρίτο πρόσωπο, και κάτω από την φωτογραφία σας, ως λεζάντα να αναφέρεται το όνομα του φωτογράφου.

Εάν το βιβλίο περιλαμβάνει συλλογή διηγημάτων / ποιημάτων ή άλλων κειμένων, τότε θα πρέπει να προσθέσετε και μία σελίδα Περιεχομένων (με παραπομπή στις αντίστοιχες σελίδες)

Στην προτελευταία ή τελευταία εσωτερική σελίδα του βιβλίου, μπορείτε να προσθέσετε κολοφώνα, ένα μικρό κείμενο στο κέντρο της σελίδας, όπου αναφέρονται στοιχεία σχετικά με την έκδοσή του, όπως ο τόπος και η ημερομηνίας έκδοσης, το όνομα του εκδότη, τα ονόματα του επιμελητή και του διορθωτή, πού και πότε ψηφιοποιήθηκε, κ.λπ.

 

6. Μετατροπή σε διάφορους μορφότυπους e-book:

Αρχείο PDF: Ο τύπος αρχείου PDF (Portable Document Format) είναι ο πλέον συνηθισμένος για ψηφιακά έγγραφα, καθώς μπορεί εύκολα να αναγνωστεί από κάθε είδος συσκευής (Δείτε εδώ μια λίστα με ελεύθερα λογισμικά ανάγνωσης PDF).

– Μπορείτε εύκολα να μετατρέψετε το αρχείο του κειμενογράφου που έχετε ετοιμάσει σε αρχείο PDF. Η μετατροπή μπορεί να γίνει άμεσα online μέσω π.χ. των ακόλουθων εφαρμογών: www.ilovepdf.com // www.zamzar.com // www.pdfonline.com // www.freepdfconvert.com

 

Αρχείο ePub: Ο μορφότυπος ePub (electronic publication) είναι μια τυπική, ανοικτή μορφή αρχείου για ψηφιακά βιβλία, που έχει αναπτυχθεί από το International Digital Publishing Forum. Ένα βασικό πλεονέκτημα της μορφής ePub για τους αναγνώστες είναι ότι επιτρέπει στο κείμενο ενός βιβλίου να προσαρμόζεται ή να “αναδιατάσσεται” αυτόματα σε διαφορετικά μεγέθη οθόνης, συμπεριλαμβανομένων των smartphone, των φορητών συσκευών netbook και των συσκευών e-reader.

Η μετατροπή ενός αρχείου κειμενογράφου .odt ή .docx παρουσιάζει γενικά τεχνικές δυσχέρειες και χρειάζονται επαναλαμβανόμενες δοκιμές έως ότου επιτευχθεί η τελική μετατροπή.

– Το Calibre είναι ένα ελεύθερο λογισμικό ανοικτού κώδικα για μετατροπή σε αρχεία ePub. [Δείτε εδώ έναν χρήσιμο Οδηγό μετατροπής]. Συμβουλή: Πριν ξεκινήσετε την μετατροπή, αφαιρέστε από το αρχείο odt ή doc τα στοιχεία μορφοποίησης που προσθέσαμε παραπάνω (Κεφαλίδες / Αρίθμηση / Αρχίγραμμα κλπ).

– Το Sigil είναι ένα άλλο ελεύθερο λογισμικό ανοικτού κώδικα για δημιουργία ψηφιακών βιβλίων σε μορφή ePub. [Δείτε εδώ έναν αναλυτικό ελληνικό οδηγό για τη δημιουργία ePub μέσω του Sigil].

– Εάν χρησιμοποιείτε τον κειμενογράφο Microsoft Word 2007, μπορείτε να μετατρέψετε το αρχείο σας σε ePub μέσω του plug-in Aspose.Words [Δείτε εδώ τον σχετικό οδηγό στα ελληνικά]

– Εάν χρησιμοποιείται τον κειμενογράφο LibreOffice μπορείτε να μετατρέψετε το αρχείο σας σε ePub μέσω της επέκτασης Writer2epub.

– Μπορείτε επίσης να πειραματιστείτε με online εφαρμογές μετατροπής αρχείου σε ePub όπως π.χ. οι ακόλουθες: ebook.online-convert.com // www.convertfiles.com // www.zamzar.com // www.docspal.com // www.aconvert.com // www.onlineconverter.com // www.convertio.co // www.publishxpress.com

 

Αρχείο Kindle Mobi: Ο μορφότυπος .mobi χρησιμοποιείται από τις συσκευές ηλεκτρονικής ανάγνωσης Kindle της Amazon. Για τη μετατροπή σε αρχείο .mobi ισχύουν οι τεχνικές δυσχέρειες που αναφέραμε παραπάνω για την μετατροπή σε ePub.

– Το ελεύθερο λογισμικό Calibre μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την μετατροπή αρχείου odt ή doc σε mobi. [Δείτε εδώ έναν οδηγό μετατροπής από doc σε mobi μέσω του Calibre] – [Δείτε επίσης εδώ έναν ελληνικό οδηγό για μετατροπή αρχείου ePub σε mobi μέσω του Calibre].

– Και το ανοικτό λογισμικό Sigil μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την μετατροπή σε αρχείο mobi. [Δείτε εδώ έναν σχετικό οδηγό].

– Μπορείτε επίσης να πειραματιστείτε με online εφαρμογές μετατροπής αρχείου σε .mobi όπως π.χ. οι ακόλουθες: ebook.online-convert.com // www.convertio.co // www.zamzar.com // www.office-converter.com // www.publishxpress.com

 

Flipping book: Ένα flip book προσομοιώνει εικονικά την κίνηση και την αίσθηση του ξεφυλλίσματος ενός βιβλίου για τον αναγνώστη. Μπορείτε εύκολα να δημιουργήσετε online ένα flip book με τις ακόλουθες εφαρμογές: www.issuu.com // www.calameo.com // // www.joomag.com // www.fliphtml5.com //

 

Audio Book: Με τη χρήση μικροφώνου υπολογιστή ή του κινητού σας τηλεφώνου μπορείτε να ηχογραφήσετε την ανάγνωση του βιβλίου σας (με τη δική σας φωνή ή κάποιου που έχει μεγαλύτερη εμπειρία). Μέσω ενός προγράμματος επεξεργασίας ήχου (π.χ. το λογισμικό ανοικτού κώδικα Audacity) μπορείτε να κάνετε μίξη της φωνής με την κατάλληλη μουσική.

Είναι σημαντικό να επιλέξετε μουσική που δεν παραβιάζει δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Εδώ έχουμε συγκεντρώσει μια λίστα ιστοτόπων που διαθέτουν ελεύθερα μουσική υπό άδεια Creative Commons:

Μπορείτε να ανεβάσετε το αρχείο του audio-book σε ιστότοπους φιλοξενίας μουσικής όπως π.χ. www.soundcloud.com // www.mixcloud.com // www.indiesound.com // www.bandcamp.com ή ακόμα και να δημιουργήσετε ένα video-clip στο YouTube.

 

7. Δοκιμαστική ανάγνωση σε συσκευές:

Είναι απαραίτητο προτού απελευθερώσετε το e-book σας να πραγματοποιήσετε δοκιμαστική ανάγνωση όλων των μορφότυπων που έχετε ετοιμάσει σε όλες τις αντίστοιχες συσκευές, ώστε να διορθώσετε πιθανές ατέλειες. Χρησιμοποιήστε διαφορετικούς υπολογιστές, ταμπλέτες, κινητά τηλέφωνα και συσκευές e-book readers.

Τα αρχεία ePub και mobi μπορούν να διαβαστούν στον υπολογιστή σας μέσω των εφαρμογών Calibre και Icecream.

Μπορείτε επίσης να διαβάσετε online το αρχείο ePub μέσω επεκτάσεων για τον φυλλομετρητή Chrome και τον Mozilla Firefox.

 

8. Ανάρτηση του e-book στο διαδίκτυο:

Μπορείτε να δημιουργήσετε έναν ειδικό ιστότοπο ή ιστολόγιο για την ανάρτηση του e-book σας χρησιμοποιώντας τις δημοφιλείς εφαρμογές WordPressBlogger, Tumblr, JoomlaWix, Weebly. Δημιουργήστε εκεί ένα αρχείο συγκεντρώνοντας όλες τις πληροφορίες για το βιβλίο (κριτικές, αναφορές, δημοσιεύσεις κ.λπ.)

Για την αποθήκευση των αρχείων του e-book, ώστε να είναι εύκολο το κατέβασμά τους, μπορείτε να χρησιμοποιήστε τους ιστότοπους Dropbox / Google Drive / κ.λπ.

Για να γνωρίζετε πόσες φορές έχει γίνει download το βιβλίο σας, μπορείτε να τοποθετήσετε έναν μετρητή μέσω συνδέσμων από το Goo.gl ή το Bit.ly.

 

9. Προώθηση του e-book: